Cumhuriyet Dönemi ve Sonrası Türk Edebiyatı

Edebi dönemler, sanatçılar ve eserleri

Cumhuriyet Dönemi Edebiyatı (1923-1940)

Roman

Yakup Kadri Karaosmanoğlu

Yaban
Kurtuluş Savaşı sırasında bir aydının Anadolu köyünde yaşadığı yabancılaşmayı anlatan romandır. Aydın-halk kopukluğunu çarpıcı bir dille eleştirir.
Sodom ve Gomore
Mütareke İstanbul'unda yozlaşmış çevreleri ve işgal güçleriyle yakınlaşan kesimi eleştirel bir dille anlatır. Ahlaki çöküntü ve milli değerlerin yitirilişi romanın ana temasıdır.
Kiralık Konak
Üç kuşak arasındaki değer farklılıklarını, Batılılaşmanın yanlış anlaşılmasını konu edinir. Tanzimat'tan Mütareke dönemine geçişte yaşanan toplumsal dönüşümü bir konak üzerinden sembolize eder.

Halide Edip Adıvar

Ateşten Gömlek
Kurtuluş Savaşı'nda yer alan kadın ve erkek karakterlerin vatan sevgisi ve fedakârlıklarını işler. Anadolu hareketine katılan aydınların mücadelesini kadın gözüyle yansıtır.
Sinekli Bakkal
Doğu ve Batı kültürlerinin sentezini arayan, dini ve toplumsal eleştiriler içeren önemli bir eserdir. II. Abdülhamit döneminde geçen romanda, farklı dünya görüşlerinden insanların bir araya gelişi anlatılır.
Vurun Kahpeye
Milli Mücadele döneminde Anadolu'da görev yapan idealist bir kadın öğretmenin gerici çevrelerle yaşadığı çatışmayı anlatır. Cehaletle mücadele ve bağnazlık eleştirisi romanın merkezindedir.

Reşat Nuri Güntekin

Çalıkuşu
Anadolu'nun çeşitli yerlerinde öğretmenlik yapan idealist bir genç kızın yaşadığı zorluklara ve aşka dair bir romandır. Feride karakteri, Cumhuriyet'in ilk yıllarında kadın kimliği ve bağımsızlığının simgesi haline gelmiştir.
Yeşil Gece
Din istismarcılığı ve hurafelerle mücadele eden idealist bir öğretmenin hikâyesidir. Cumhuriyet'in aydınlanmacı ideallerini ve karşılaştığı direnci gerçekçi bir dille yansıtır.
Acımak
Babasına karşı nefret duyguları besleyen bir öğretmenin, babasının günlüğünü okuduktan sonra gerçekleri öğrenmesini anlatır. İnsanları tanımadan yargılamanın yanlışlığı üzerine düşündüren bir eserdir.

Şiir

Ahmet Haşim

Piyale
Sembolist şiirin Türk edebiyatındaki en güçlü örneklerinden birini oluşturan şiir kitabıdır. Akşam, gurup vakti, göl, sonbahar gibi imgelerin sıklıkla kullanıldığı, müzikaliteye önem veren şiirleri içerir.
O Belde
Şairin hayal ettiği, özlediği uzak ve ideal bir diyarı anlatan sembolist şiirdir. Gerçek dünyadan kaçış ve ütopik bir mekân arayışı şiirin temel izleğidir.

Yahya Kemal Beyatlı

Kendi Gök Kubbemiz
Türk tarihini, kültürünü ve İstanbul'u ince bir estetik duyarlılıkla işleyen şiirlerin yer aldığı önemli bir eserdir. Geleneksel şiir anlayışı ile modern şiir tekniklerini ustaca birleştirir.
Eski Şiirin Rüzgârıyla
Divan şiiri formunda yazılmış ancak modern duyarlılık taşıyan şiirleri bir araya getiren kitaptır. Şair, geçmiş ile günü bir potada eritmeyi başarmıştır.

Necip Fazıl Kısakürek

Çile
Varoluşsal kaygıları, metafizik sorgulayışları ve mistik arayışları yansıtan şiirlerin toplandığı başyapıtıdır. İnsan, Allah, ruh, ölüm, zaman gibi temaları derin bir düşünce sistemi içinde ele alır.

Öykü

Sabahattin Ali

Değirmen
Anadolu insanının yaşamını, toplumsal eşitsizlikleri ve bireysel dramları gerçekçi bir dille anlatan hikâyeler içerir. Yazar, küçük insanların büyük acılarını etkili bir anlatımla yansıtır.
Kağnı
Anadolu köylüsünün zor yaşam koşullarını ve sınıfsal çelişkileri çarpıcı bir dille yansıtır. Toplumsal adaletsizliğe karşı eleştirel bir bakış açısı sunar.
Ses
Yazar, bu öykü kitabında toplumsal ve politik eleştirilerini daha da derinleştirir. İnsan ilişkilerindeki çıkarcılık ve ikiyüzlülüğü ustaca gözler önüne serer.

1940-1960 Arası Türk Edebiyatı

Roman

Ahmet Hamdi Tanpınar

Huzur
İstanbul'u bir kültür ve medeniyet sembolü olarak ele alan, müzik, aşk ve tarih temaları etrafında gelişen yoğun bir romandır. Doğu-Batı sentezi arayışı ve kültürel kimlik sorunları romanın ana eksenini oluşturur.
Saatleri Ayarlama Enstitüsü
Modernleşme sürecindeki çarpıklıkları ve bürokrasiyi ironik bir dille eleştiren, alegorik bir romandır. Zaman kavramı ve geçmiş-gelecek ilişkisi roman boyunca işlenen temel izleklerdir.
Mahur Beste
Tanzimat sonrası Osmanlı toplumunun değişim sancılarını bireysel hikâyeler üzerinden anlatan, parçalı yapıdaki ilk romanıdır. Geçmiş zaman estetiğiyle modern anlatım tekniklerini buluşturur.

Yaşar Kemal

İnce Memed
Topraksız köylülerin sömürülmesine başkaldıran bir eşkıyanın destansı hikâyesidir. Çukurova'nın toplumsal yapısını, ağalık düzenini ve adaletsizliğe karşı mücadeleyi epik bir dille anlatır.
Ortadirek
"Dağın Öte Yüzü" üçlemesinin ilk kitabıdır ve pamuk toplamaya giden köylülerin zorlu yolculuğunu anlatır. Doğa ile iç içe geçmiş insanların yaşamını şiirsel bir dille yansıtır.

Şiir

Orhan Veli Kanık

Garip
Necip Fazıl, Ahmet Haşim gibi şairlerin şiir anlayışına karşı çıkan, gündelik hayatı ve sıradan insanı şiirin merkezine alan manifestodur. Şiirde süslü ve mecazlı anlatıma karşı çıkan yalın bir dil benimser.
Yenisi
Şairin ölümünden sonra yayımlanan son şiirlerini içeren kitaptır. Toplumsal konulara daha fazla eğildiği, halktan insanların yaşamını içtenlikle yansıttığı şiirleri barındırır.

Cahit Sıtkı Tarancı

Otuz Beş Yaş
Ölüm temasının ağır bastığı, yaşama sevinci ile ölüm korkusunun iç içe geçtiği şiirin yer aldığı kitaptır. Zamanın geçiciliği ve yaşamın sonluluğu üzerine derin düşünceleri içerir.
Ömrümde Sükut
Şairin ilk dönem şiirlerini içeren, melankolik bir atmosfere sahip kitaptır. Aşk, yalnızlık ve ölüm temaları şiirsel bir duyarlılıkla işlenir.

Öykü

Sait Faik Abasıyanık

Semaver
Yazarın ilk öykü kitabı olup İstanbul'un sıradan insanlarını, balıkçıları ve adaları kendine özgü lirik bir dille anlatır. Küçük insanların gündelik hayatına duyarlı bir mercek tutar.
Son Kuşlar
Değişen İstanbul'a, doğanın ve insan ilişkilerinin bozuluşuna duyulan üzüntüyü dile getiren öyküler içerir. Modernleşme karşısında yitirilen değerlere ince bir hüzünle yaklaşır.
Alemdağ'da Var Bir Yılan
Gerçek ile hayal arasında gidip gelen, varoluşsal sorgulamalar içeren öykülerle yazarın anlatımındaki deneyselliği yansıtır. Yalnızlık, ölüm ve aşk temaları etrafında şekillenir.

Haldun Taner

Yaşasın Demokrasi
Toplumsal ve siyasal eleştiriler içeren, mizahın ön planda olduğu öykülerden oluşan kitaptır. İnsani zaafları ve sosyal aksaklıkları ironik bir dille eleştirir.
Tuş
İnsanın çaresizliğini, iktidar ilişkilerini ve toplumsal çelişkileri hicveden öyküleri içerir. Keskin gözlem gücü ve mizahi anlatımı ile dikkat çeker.

1960-1980 Arası Türk Edebiyatı

Roman

Oğuz Atay

Tutunamayanlar
Modern Türk edebiyatının başyapıtlarından sayılan, bilinç akışı ve üstkurmaca teknikleriyle yazılmış deneysel bir romandır. Aydın bunalımını, yabancılaşmayı ve toplumda tutunamayan entelektüellerin trajikomik hikâyelerini anlatır.
Tehlikeli Oyunlar
Bir gecekondu ile apartman arasında sıkışmış, hayalle gerçek arasında bocalayan aydının iç dünyasını ve çatışmalarını yansıtır. Zihinsel bir iç hesaplaşma niteliğindeki roman, toplumun dayattığı rollere uyum sağlayamayan bireyin dramını anlatır.

Adalet Ağaoğlu

Ölmeye Yatmak
"Dar Zamanlar" üçlemesinin ilk kitabı olup, Cumhuriyet kuşağının ideallerini ve hayal kırıklıklarını işler. Bir kadının bilincinde 24 saatlik zaman diliminde geçmişe dönüşlerle Türkiye'nin toplumsal değişimi irdelenir.
Bir Düğün Gecesi
Ülkenin 12 Mart döneminde içine düştüğü çıkmazı bir düğün gecesi aracılığıyla çeşitli karakterlerin gözünden anlatan politik bir romandır. Farklı toplumsal kesimlerin bakış açılarından siyasi atmosferi çok sesli bir yapıda sunar.

Yusuf Atılgan

Anayurt Oteli
Taşra kasabasında bir otel kâtibinin iç dünyasını, yalnızlığını ve giderek saplantıya dönüşen gözlemlerini anlatan modernist bir romandır. Modern bireyin yabancılaşması ve iletişimsizliği Zebercet karakteri üzerinden çarpıcı biçimde işlenir.
Aylak Adam
İstanbul'da amaçsızca dolaşan, toplumsal değerlere ve ilişki biçimlerine yabancılaşmış bir adamın hikâyesini anlatır. "C." karakteri üzerinden modern kent insanının varoluşsal bunalımı ve arayışlarını irdeler.

Şiir

Cemal Süreya

Üvercinka
İkinci Yeni şiirinin başyapıtlarından biri olup, imgeci ve çağrışıma dayalı bir şiir anlayışını yansıtır. Erotizm, aşk ve gündelik hayat yeni bir dil ve imgelem dünyası içinde sunulur.
Göçebe
Şairin toplumsal temalara daha çok eğildiği, politik söylemi güçlenen ancak özgün imge dünyasından ödün vermediği şiirleri içerir. Sürgün, göç ve yersiz-yurtsuzluk temaları ön plandadır.

Edip Cansever

Yerçekimli Karanfil
Bireyin modern kentteki yalnızlığını, bunalımını ve varoluş sancılarını özgün imgelerle dile getiren şiirleri içerir. Gündelik nesneleri şiirsel dönüşüme uğratarak yeni anlam alanları yaratır.
Tragedyalar
Antik tiyatrodan esinlenerek yazdığı, bireyin iç dünyasındaki çatışmaları dramatik bir dille aktaran uzun şiirlerden oluşur. Kent yaşamının bunalttığı modern bireyin ruhsal parçalanmışlığını diyaloglara dayalı bir yapıda işler.

Öykü

Tomris Uyar

İpek ve Bakır
Kent yaşamının sıkıntılarını, kadınların içsel yolculuklarını ve değişen toplumsal değerleri incelikli bir dille anlatan öyküler içerir. Gündelik hayattan kesitleri şiirsel bir duyarlılıkla yansıtır.
Yürekte Bukağı
Toplumsal baskıların bireyler üzerindeki etkisini, özellikle kadınların sessiz direnişini anlatan öykülerden oluşur. Kadın duyarlılığını ve toplumsal cinsiyet sorunlarını ince gözlemlerle ele alır.

Leyla Erbil

Hallaç
Bilinç akışı tekniğini kullanarak bireyin iç dünyasını ve toplumsal çelişkileri deneysel bir dille anlatan öykülerdir. Dil ve anlatım olarak avangard bir tutum sergileyen yazarın ilk öykü kitabıdır.
Gecede
Toplumsal baskılara, erkek egemen düzene ve ikiyüzlü ahlak anlayışına başkaldıran öykülerden oluşan kitaptır. Kadının varoluş mücadelesini ve bilinçaltını cesur bir dille ifade eder.

1980 Sonrası Postmodern Türk Edebiyatı

Roman

Orhan Pamuk

Kara Kitap
İstanbul'un labirentlerinde kaybolmuş bir adamın karısını ve aynı zamanda kendi kimliğini arayışını anlatan postmodern bir romandır. Tasavvufi hikâyeler, gazete yazıları ve polisiye kurgu iç içe geçer.
Benim Adım Kırmızı
16. yüzyıl Osmanlı İstanbul'unda geçen, minyatür sanatı çevresinde gelişen bir aşk ve cinayet öyküsünü anlatır. Farklı anlatıcıların seslerinden aktarılan olaylar, sanat, aşk ve ölüm temaları etrafında şekillenir.
Kar
Doğu'daki bir kentte yaşanan siyasi ve dinî çatışmaları, şiirsel bir dille anlatan politik bir romandır. Türkiye'nin modernleşme sürecindeki temel çelişkileri ve kutuplaşmaları farklı ideolojilerin temsilcisi olan karakterler aracılığıyla yansıtır.

Latife Tekin

Sevgili Arsız Ölüm
Köyden kente göç eden bir ailenin hikâyesini büyülü gerçekçi bir üslupla anlatan romandır. Anadolu'nun sözlü kültürünü ve halk inançlarını modern anlatım teknikleriyle buluşturur.
Berci Kristin Çöp Masalları
Bir gecekondunun kuruluş ve gelişim öyküsünü destansı bir dille anlatan romandır. Yoksulluğun ve kentleşmenin yarattığı sorunları masalsı bir anlatımla sunar.

İhsan Oktay Anar

Puslu Kıtalar Atlası
17. yüzyıl İstanbul'unda geçen, felsefi sorgulamalar ve fantastik öğelerle bezeli postmodern bir romandır. Osmanlı tarihini alışılmadık bakış açılarıyla, mizah ve ironi katarak yeniden yorumlar.
Kitab-ül Hiyel
Osmanlı döneminde yaşayan mucitlerin hikâyelerini anlatan, bilim ve hayal gücünü harmanlayan romandır. Tarihsel gerçeklik ve kurgu arasındaki sınırları bulanıklaştıran anlatımıyla dikkat çeker.

Şiir

Enis Batur

Şiirin Gölgesi
Entelektüel birikimi ve felsefi derinliği ile öne çıkan, kültürel göndermelerle örülü şiirleri içerir. Mitoloji, tarih ve edebiyat bilgisini kişisel deneyimle birleştiren çok katmanlı metinlerdir.
Ağır Işık
Kentsel mekânları, zamansızlığı ve ölüm düşüncesini şiirsel bir dille işleyen kitaptır. Doğu-Batı kültürlerini sentezleyen bir perspektifle varoluşsal sorunları ele alır.

Lale Müldür

Uzak Fırtına
Mitolojik göndermeler, felsefi sorgulamalar ve imgeci anlatımın öne çıktığı şiirleri içerir. Kadın duyarlılığını evrensel temalarla buluşturan özgün metinlerdir.
Divanü Lügat-it Türk
Geleneksel Türk şiirinin formlarıyla modern içeriği buluşturan, kültürel belleği yeniden yorumlayan şiirlerden oluşur. Divan edebiyatı ile çağdaş şiir arasında köprü kurar.

Öykü

Murathan Mungan

Cenk Hikayeleri
Erkeklik, iktidar ilişkileri ve toplumsal cinsiyet rollerini sorgulayan öykülerden oluşur. Masalları, mitleri ve geleneksel anlatıları yeniden yorumlayarak çağdaş sorunlara ışık tutar.
Kırk Oda
Masal ve efsanelerdeki arketipleri çağdaş bir bakışla yeniden yorumlayan, kadın-erkek ilişkilerini irdeleyen öyküler içerir. Doğu kültürünün sembol ve motiflerini postmodern bir anlatımla sunar.

Aslı Erdoğan

Tahta Kuşlar
Sürgün, yalnızlık ve yabancılaşma temalarını işleyen, felsefi derinliği ve şiirsel diliyle öne çıkan öykülerdir. Bireyin iç dünyasındaki parçalanmışlığı ve varoluşsal sorgulayışlarını güçlü bir anlatımla yansıtır.
Kırmızı Pelerinli Kent
Şehirleri ve insanları kendi yalnızlığı içinde gözlemleyen bir kadının iç yolculuğunu anlatan öyküler içerir. Kentsel mekânlar ile ruhsal durumlar arasında güçlü bağlar kurar.

2000'ler ve Günümüz Türk Edebiyatı

Roman

Elif Şafak

Aşk
Mevlana ve Şems-i Tebrizi'nin hikâyesi ile günümüzde Boston'da yaşayan bir kadının hayatını paralel anlatan mistik bir romandır. Tasavvuf felsefesini çağdaş bir anlatımla buluşturur.
Baba ve Piç
Türk ve Ermeni kimliklerini, geçmişle yüzleşme temasını ve aile sırlarını irdeleyen tartışmalı bir romandır. Kimlik, bellek ve tarihle hesaplaşma konularını kadın karakterlerin hikâyeleri üzerinden anlatır.
İskender
Töre cinayeti ve kültürel kimlik sorunlarını ele alan, İngiltere'deki Türk göçmenlerin yaşamını konu edinen romandır. Aile içi şiddet ve kültürel çatışmaları çarpıcı bir dille işler.

Hakan Günday

Kinyas ve Kayra
İki gencin nihilist ve anarşist yaşamlarını, uyuşturucu ve şiddetle dolu dünyalarını anlatan sarsıcı bir romandır. Toplumsal normları reddeden, yeraltı edebiyatı izleri taşıyan karanlık bir anlatıdır.
Daha
İnsan kaçakçılığını bir çocuğun gözünden anlatan, şiddet, istismar ve vicdani sorgulamalarla dolu çarpıcı bir romandır. Mülteci krizine insani boyuttan bakan, sarsıcı gerçekleri gözler önüne seren cesur bir eserdir.
Az
Tıp eğitimi gören bir gencin toplumsal düzene ve sisteme karşı isyanını, nihilist bakış açısıyla anlatan romandır. Birey-toplum çatışmasını ve modern yaşamın çıkmazlarını şiddetli bir dille eleştirir.

Ayfer Tunç

Bir Deliler Evinin Yalan Yanlış Anlatılan Kısa Tarihi
Bir ailenin üç kuşak boyunca süren hikâyesini anlatan, toplumsal değişimleri aile bireyleri üzerinden aktaran romandır. Türkiye'nin yakın tarihini bireysel hikâyelerle harmanlayan çok katmanlı bir anlatıdır.
Dünya Ağrısı
Orta yaş bunalımındaki bir adamın geçmişiyle yüzleşmesini ve varoluşsal sorgulamalarını ele alan romandır. Yaşlanma, yalnızlık ve hayatın anlamı gibi temaları incelikli bir dille işler.

Şiir

Didem Madak

Grapon Kâğıtları
Gündelik hayatın sıradan detaylarını kadın duyarlılığıyla şiirleştiren, samimi bir dille yazılmış şiirlerdir. Ev, mutfak, çocukluk anıları gibi kadın deneyimleri şiirsel bir dille yeniden yorumlanır.
Ah'lar Ağacı
Annesini kaybetmenin acısını, kadınlık deneyimlerini ve gündelik hayatın hüznünü lirik bir dille anlatan şiirlerden oluşur. Kişisel deneyim ile kolektif kadın belleği arasında bağ kuran derin bir duygusallığa sahiptir.

Ahmet Telli

Belki Yine Gelirim
Politik duruşu ve lirik anlatımıyla öne çıkan, direnişi ve umudu dile getiren şiirleri içerir. Toplumsal mücadele ile bireysel duyarlılığı ustaca birleştiren metinlerdir.
Su Çürüdü
Yozlaşma, yabancılaşma ve toplumsal çürümenin eleştirisini yapan, dilin imkânlarını sonuna kadar kullanan şiirlerden oluşur. Toplumsal eleştiri ile şiirsel söylemin güçlü bir sentezini sunar.

Öykü

Murat Gülsoy

Oysa Herkes Kendisiyle Meşgul
Gündelik hayatta gizlenen fantastik olasılıkları, bilim kurgu öğelerini ve gerçekliğin sınırlarını zorlayan öykülerden oluşur. Kurmaca ile gerçeklik arasındaki sınırları sorgulayan metinlerdir.
Bu Kitabı Çalın
Okur-yazar ilişkisini sorgulayan, üstkurmaca tekniğini kullanan ve edebiyatın doğasına dair düşündüren öykülerdir. Metinlerarasılık ve yazma-okuma eylemleri üzerine deneysel yaklaşımlar sunar.

Barış Bıçakçı

Herkes Herkesle Dostmuş Gibi
Gündelik yaşamın sıradanlığını ve kentli bireylerin yalnızlığını minimalist bir dille anlatan öykülerdir. Sadeliği ve içtenliğiyle dikkat çeken, ayrıntılara odaklanan metinlerdir.
Baharda Yine Geliriz
Kent yaşamının tekdüzeliğinde sıkışmış insanların küçük umutlarını, hayallerini ve hayal kırıklıklarını anlatan öyküler içerir. Şiirsel bir dille sıradan hayatların içindeki olağanüstülüğü yakalar.